-
1 аек вакытта
в тре́звом состоя́нии (ви́де); пока́ (когда́) трезв (тре́звый) -
2 бер-бер вакытта
когда́-нибудь, когда́-то, не́когда -
3 кайсы вакытта
то же, что кайвакыт -
4 кирәк вакытта
-
5 кыска вакытта
= кыска вакыт эчендә за коро́ткое вре́мя -
6 тиз вакытта
-
7 ул вакытта
= ул чакта тогда́; в ту по́ру -
8 һичбер вакытта да
-
9 шул ук вакытта
1) в то́ же вре́мя, одновреме́нно; наряду́ с э́тим2) но, в то́ же вре́мя; несмотря́ на э́то -
10 вакыт
сущ.1) вре́мя, пора́вакытны туктатырлык бернинди дә көч юк әле дөньяда — в ми́ре нет ещё тако́й си́лы, что́бы останови́ть вре́мя
вакыт бик әкрен үтә — вре́мя идёт (прохо́дит) о́чень ме́дленно
җирле вакыт — ме́стное вре́мя
вакыт табу — найти́ вре́мя
бер атналап вакыт бар — име́ется о́коло неде́ли вре́мени
2) вре́мя, пора́ (дня, го́да)яңгырлы вакыт — дождли́вое вре́мя
кичке вакыт — вече́рнее вре́мя, вече́рняя пора́
теге вакытта — в ту по́ру, в то вре́мя
3) вре́мя, эпо́ха, го́ды (в жизни человечества народа государства и т. п.)сугыш вакыты — го́ды войны́, вре́мя войны́
егет вакыт — го́ды ю́ношества, вре́мя ю́ношества
Пётр I патшалык иткән вакыт — пери́од ца́рствования Петра́ I
4) вре́мя, срокэш вакыты — рабо́чее вре́мя
өч көн вакыт бирделәр — да́ли три дня сро́ка
вакытыннан элек — ра́ньше сро́ка
5) вре́мя, миг, моме́нтбер вакытны — в одно́ вре́мя
җайлы вакыт көтү — ждать удо́бное вре́мя (миг)
ниндидер бер вакытта — в како́й-то моме́нт
6) в знач. сказ. вре́мя, пора́, (подходя́щий) моме́нттаралырга вакыт — пора́ расходи́ться
укырга тотынырга вакыт — пора́ начина́ть учи́ться
•- вакыт бирү
- вакыт бүлү
- вакыт килер
- вакыт җитәр
- вакыт оту
- вакыт уздыру
- вакыт үтү белән
- вакыт хисабы
- вакыты белән
- вакыты җиткәнче
- вакыты килгәндә
- вакыты чыккан
- вакыты үткән
- вакытыннан алда -
11 ул
I сущ.1) в разн. знач. сын; (мн. сыновья́, сыны́)олы улы — его́ ста́рший сын
безнең уллар — на́ши сыновья́
ватан улы — сын свое́й ро́дины
2) при обраще́нииа) улым сын, сыно́кулым, кил әле! — пойди́ сюда́, сыно́к!
б) улкаем разг. сыно́чек мой, дитя́ моё•- улының кызы II мест. личн. и указ.(аның, аңа, аны, аннан, анда)1)а) личн. он, она́, оно́ул укый — он у́чится
ул җырлый — она́ поёт
б) указ. э́то, тот, та, тоул арада — в э́то вре́мя
ул вакытта — в то вре́мя
ул минутларда — в те мину́ты
ул урында — на том ме́сте
2) в знач. усил. частицы э́тобалалар - безнең киләчәк ул — де́ти- это на́ше бу́дущее
3) (в знач. межд. выражает удивление, восторг) ну иул халык, ул халык — ну и наро́д, ну и наро́д
ул кызлары да кызлары! — ну и де́вушки у них!
•- ул чакта
- ул вакыттагы
- ул чактагы
- ул кадәр
- ул кадәресе -
12 аек
1. прил.1) тре́звыйаек чагында ул бик ягымлы — когда́ (пока́) трезв, он о́чень ве́жлив
2) перен. тре́звый, здра́вый (взгляд на что, подход к проблеме)аек фикерләү — тре́звое сужде́ние
•- аек вакытта 2. нареч.; перен.тре́зво, здра́во, толко́во (обдумать, обсудить, оценить что)- аек акыл- аек акыл белән
- аек акыллы
- аек фикерле
- аек акыллылык
- аек баштан -
13 аеруча
1. нареч.1) осо́бенно, осо́бо, наибо́лее (важный, срочный, ценный, памятный, красивый, опасный); сугу́бо; кра́йнеаеру́ча кискен хәл — кра́йне о́строе положе́ние
аеру́ча зур куркыныч — осо́бо больша́я опа́сность
бүген аеру́ча эссе — сего́дня осо́бенно жа́рко
2) с осо́бым (осо́бенным) ( чем)аеру́ча тырышып — с осо́бым усе́рдием
аеру́ча кызыксынып укыган китаплар — кни́ги, прочи́танные с осо́бенным интере́сом
аеру́ча нечкәләп тикшерү — проверя́ть с осо́бой тща́тельностью
3) осо́бенно, осо́бо, в осо́бенности, особли́во прост., бо́льше всего́ (интересовать, беспокоить)спорт белән күбесенчә яшьләр, аеру́ча студентлар мавыга — спо́ртом увлека́ется преиму́щественно молодёжь, осо́бенно студе́нты
табигать җәй көне, аеру́ча июньдә матур була — приро́да краси́ва ле́том, в осо́бенности в ию́не
2. прил.яшьләр, аеру́ча кызлар, матур киенергә ярата — молодёжь лю́бит краси́во одева́ться, осо́бенно де́вушки
осо́бый, осо́бенныйаеру́ча тырышлык белән — с осо́бым усе́рдием
андый вакытта аеру́ча сизгерлек (саклык) кирәк — в таки́х слу́чаях тре́буется осо́бая чу́ткость (осторо́жность)
аеру́ча хезмәт күрсәткән өчен — за осо́бые заслу́ги
-
14 ашау
перех.1)а) есть (что) (хлеб, кашу, мороженое, ягоды, яблоки, виноград), пое́сть ( чего); съеда́ть/съесть ( свою порцию); ку́шать, поку́шать, ску́шать; хлеба́ть, похлеба́ть прост. (суп, окрошку); выеда́ть/вы́есть ( начинку от пирога); поеда́ть; принима́ть/приня́ть пи́щу (еду́, пита́ние); ( о животных) брать (взять, принима́ть/приня́ть) пи́щу (корм) || еда́, съеда́ние, выеда́ние, поеда́ние; приём пи́щиашыйсы килә — есть (ку́шать) хо́чется
ашауга талымсыз — неприхотли́в в еде́; непривере́длив к еде́
чит-читен мал ашаган печән кибәне — стог се́на с подъе́денными скоти́ной бока́ми
ашаган күренми, кигән күренә — (посл.) что съел не ви́дно, а что наде́л ви́дно (т. е. не следует тратиться только на питание)
ашамыйм дигән (килен) алтмыш белен ашаган — (посл.) отне́кивалась (неве́стка) (не жела́ла), шестьдеся́т бли́нчиков съе́ла; ба́ба не́хотя съе́ла це́лого порося́
б) есть, пое́сть, поеда́ть; съеда́ть, съе́сть, употребля́ть (употреби́ть) в пи́щу; потребля́ть/потреби́ть ( что); пита́ться, корми́ться ( чем) || поеда́ние, съеда́ние, употребле́ние в пи́щу; потребле́ние; пита́ние, кормёжка ( чем)ул тозлы кәбестә ашамый — он не ест (потребля́ет) солёную капу́сту
ит кенә ашый торган ерткычлар — хи́щники, пита́ющиеся то́лько мя́сом
кәбестәне корт ашый — капу́сту че́рви поеда́ют
ашган белми, тураган белә — (посл.) зна́ет (ве́дает) не тот, кто потребля́ет, а тот, кто гото́вит
в) жрать, сжира́ть/сожра́ть, пожира́ть/пожра́ть груб.; прост. (о человеке ненасытном, жадном) || пожира́ниег) обе́дать/пообе́дать, есть/пое́сть (дома, в буфете, за чей счёт); за́втракать/поза́втракать; по́лдничать/попо́лдничать; у́жинать/поу́жинать, трапе́зничать/ потрапе́зничатьашарга кая йөрисез? — куда́ вы хо́дите обе́дать? куда́ вы хо́дите на обе́д?
без инде күптән ашадык — мы уже́ давно́ пое́ли
2) в знач. нареч.а) ашаганда за столо́м (обе́дом, за́втраком, у́жином); во вре́мя е́ды, при еде́ашаганда сөйләшмәгез — не разгова́ривайте за обе́дом (столо́м)
б) ашамый, ашамыйча без еды́ (пи́щи, обе́да, за́втрака); без заку́ски ( выпить)мәктәбенә ашамый гына йөгерде — он побежа́л в шко́лу без за́втрака
3) пита́ться, корми́ться, харчи́ться прост. (где, чем, как, на что); столова́ться, есть || пита́ние, кормёжка, стол, харчи́; еда́ || харчево́й прост.ашау акчасы — харчевы́е де́ньги; де́ньги на харч
4) прообе́дать, проза́втракать, проу́жинать; есть, ку́шать ( сколько часов)5)а) грызть/погры́зть (семечки, грушу, морковку, яблоко); прогрыза́ть/прогры́зть (семечки, орехи весь вечер); лу́згать/полу́згать прост. (семечки, орехи); щёлкать/пощёлкать (орешков, семечек) || щёлканье, лу́зганье прост.б) грызть/погры́зть ( о грызунах); прогрыза́ть/прогры́зть; есть, выеда́ть/вы́есть; подъеда́ть/ подъе́сть; объеда́ть/объе́сть; отъеда́ть/отъе́сть6) клева́ть, есть, пое́сть, поеда́ть ( что), пита́ться, корми́ться ( чем) (о птицах)миләш ашый торган кошлар — пти́цы, поеда́ющие ряби́ну; пти́цы, кото́рые пита́ются ряби́ной
7) точи́ть, прота́чивать/проточи́ть; подта́чивать/подточи́ть; проеда́ть/прое́сть, изъеда́ть/изъе́сть; съеда́ть/съе́сть (о насекомых, червяках)алманы корт ашый быел — я́блоки в э́том году́ червь то́чит
тунны көя ашаган — шу́бу моль изъе́ла
8) заеда́ть/зае́сть, есть, съеда́ть/съесть, загрыза́ть/загры́зть; сгрыза́ть/сгрызть ( о хищных зверях)сарыкны бүре ашаган — овцу́ загры́з волк
9) заеда́ть/зае́сть (о мошкаре, комарах и т.п.); съеда́ть/съесть, есть; куса́ть/покуса́тьбу вакытта тайгада черки ашый — в э́ту по́ру в тайге́ мо́шки заеда́ют
10) перен. есть, съеда́ть/съесть, уеда́ть/уе́сть, заеда́ть/зае́сть, заклёвывать/заклева́ть, загрыза́ть/загры́зть, грызть, изводи́ть/извести́ (о властной свекрови, жёстком начальнике и т. п.)11)а) разъеда́ть/разъе́сть, выеда́ть/вы́есть, объеда́ть/объе́сть, съеда́ть/съесть, есть; проеда́ть/прое́сть (о ржавчине, кислоте и т. п.)б) ирон. отве́дывать/отве́дать, поотве́дать, получа́ть/получи́ть, про́бовать/ попро́бовать, повида́ть (ремня, кнута, палки, кулаков); попада́ть/попа́сть, перепада́ть/перепа́сть, достава́ться/доста́ться, сы́паться/посы́патьсякыенны җитәрлек ашау — отве́дать доста́точно ли́ха
12) точи́ть, подта́чивать/подточи́ть (о ветре, воде, волнах и т. п.); подмыва́ть/подмы́ть, подъеда́ть/подъе́сть; отмыва́ть/отмы́ть (течением, наводнением)елга ярларын ашый — река́ подъеда́ет берега́
•- ашаган кире чыгу
- ашаган үтмәү
- ашаганнан калган
- ашаганны косу
- ашаганны сеңдерү
- ашамаган нәрсәсе юк
- ашамаса ашамас
- ашап алу
- ашап бетереп бару
- ашап бетерү
- ашап калу
- ашап күбенү
- ашап тору
- ашап тую
- ашап яту
- ашар нәрсә
- ашардай нәрсә
- ашар әйбер
- ашардай әйбер
- ашарлык нәрсә
- ашарлык әйбер
- ашарга кыстау
- ашарга пешерү
- ашарга пешереп тору
- ашарга утыру
- ашарга утырышу
- ашарга ярарлык
- ашауга ярарлык
- ашарга яраклы
- ашауга яраклы
- ашарга ярый
- ашауга ярый
- ашарга яраклы нәрсә
- ашарга яраклы әйбер
- ашарга яратучан
- ашау җитмәү
- ашау үтмәү
- ашау ягы
- ашаудан калу
- ашауны төрләндерү
- ашыйсын ашамау••ашаган тамакка ни бармас — заче́м предава́ться чревоуго́дию; заче́м в чревоуго́дника (чревоуго́дницу) превраща́ться
ашаганны йотып — уста́вившись голо́дными глаза́ми; обли́зываясь, обли́зывая гу́бы
ашаганны кан итеп косу — кро́вью вы́рвет (бу́дет рвать), наизна́нку вы́вернет (перевернёт, переворо́тит) с кро́вью
ашаганы бал да май — в меду́ и ма́сле купа́ется; ца́рское пита́ние ( у кого); как сыр в ма́сле ката́ется
ашап туймаганны ялап туймассың — пе́ред сме́ртью не нады́шишься; е́сли ло́жкой не нае́лся, языко́м не нали́жешься
ашарга (ашарына) сорамый — есть (хле́ба) не про́сит; за плеча́ми не виси́т
ашарга сорый — шутл.; ирон. есть (ка́ши) про́сит ( обувь)
ашардай булып (итеп) карау — глаза́ми есть (пожира́ть)
ашау байдан, үлем (әҗәл) Ходайдан — шутл.; ирон. о харча́х - бай, а о сме́рти Бог позабо́тится (забо́тится); харчи́ (у него́) хозя́йские, а смерть - от Бо́га
ашау өчен яшәү — быть рабо́м чревоуго́дия, поклоня́ться чревоуго́дию; желу́док (плоть) ублажа́ть
ашау узмау (үтмәү) — пи́ща (еда́) не прохо́дит (идёт); не мо́жет есть
- ашаган табынынатөкерүашауга алданып ач калу — шутл. оста́ться голо́дным, увлёкшись едо́й; за едо́й (из-за еды́) обе́д (за́втрак) прозева́ть
- ашаган савытына төкерү
- ашыйсын ашаган, эчәсен эчкән -
15 әлеге
прил.1) тепе́решний, настоя́щий, ны́нешний, теку́щий, сего́дняшнийәлеге вакытта — в настоя́щее вре́мя
әлеге елда — в ны́нешнем (теку́щем) году́
әлеге моментта — в настоя́щий моме́нт
2) да́нный, тот са́мый, упомя́нутыйәлеге әйткәннәрне искә алып — учи́тывая упомя́нутое
••әлеге дә баягы — всё то́ же; опя́ть то́ же са́мое
-
16 башка
I 1. прил.1) друго́й, ино́й; не э́тот (упомянутый)башка вакытта — в друго́е вре́мя
башка очракларда (хәлләрдә) — в други́х слу́чаях (обстоя́тельствах)
«сөймә мине, сөй башканы» дигәнче сөячәгем — ( песня) бу́ду люби́ть тебя́ до те́х по́р, пока́ не ска́жешь: «не люби́ меня́, люби́ друго́го»
2) друго́й, отли́чный, отлича́ющийся ( от упомянутого в контексте), не тотбашка дөнья, башка кешеләр — друго́й мир, други́е лю́ди
заманалар башка хәзер — тепе́рь времена́ не те
3) друго́й, остально́й, про́чийГали килде, башкалар юк — Гали пришёл, а про́чих нет (не видно)
2. нареч.һәм башкалар — и про́чие
1) врозь, разде́льноторулары бергә, ашау-эчү башка — живу́т вме́сте, но едя́т-пьют врозь
2) в параллельно-противопоставленных выражениях одно́ дело..., друго́е...уен башка, эш башка — одно́ де́ло - игра́, рабо́та - (совсе́м) друго́е
II послелог; с исх. п.мал башка, кардәшлек башка — одно́ де́ло - иму́щество, друго́е - ро́дственные отноше́ния
1) кро́ме, поми́мо ( чего); исключа́ямоннан башка — кро́ме э́того
2) (без кого, чего)уйнамыйм да, җырламыйм да син дускаемнан башка — ( песня) я не пою́ и не игра́ю без тебя́, дру́га ми́лого
•- башка чыгу -
17 бер-бер
I мест.1) неопред. како́й-нибудь, како́й-либо, како́й-тобер-бер эш — како́е-нибудь де́ло
бер-бер бәхетсезлек килеп чыкмасын — ка́к бы не случи́лось како́е-либо несча́стье
2) опред.; разг. ка́ждыйбер-бер машинага дүртәр кеше утырган — в ка́ждой маши́не сидя́т по четы́ре челове́ка
бер-бер йортта өчәр-дүртәр йөз квартира — в ка́ждом до́ме по три́ста-четы́реста кварти́р
3) в сочет. с некоторыми сущ. образует неопредел. мест.бер-бер кеше — кто́-нибудь, кто́-либо, кто́-то; не́кто
II нареч.; разг.бер-бер нәрсә — что́-нибудь, что́-то, что́-либо; не́что
1) когда́-нибудь, ка́к-нибудьбер-бер безне дә искә төшерерләр — когда́-нибудь и о нас вспо́мнят
2) тща́тельно, внима́тельнобер-бер күздән үткәрү — тща́тельно просмотре́ть
бер-бер карап чыгу — внима́тельно прове́рить
•- бер-бер вакытта
- бер-бер җирдә -
18 билгеле
прил.1) заме́тный, приме́тный; заве́домый; определённый2) изве́стный, очеви́дный, знако́мыйбилгеле хәл — изве́стное положе́ние
барысы да билгеле кешеләр — все знако́мые ли́ца
3) определённыйбилгеле вакытта килү — прийти́ в определённое вре́мя
билгеле көнне акча алу — получа́ть де́ньги в определённый день
4) изве́стный, популя́рный; заслу́женныйбилгеле галим — изве́стный учёный
билгеле артист — популя́рный арти́ст
5) в функ. сказ. изве́стен; очеви́денэшнең ахыры билгеле инде — коне́ц де́ла очеви́ден
6) в знач. вводн. сл. коне́чно, поня́тно, я́сно, разуме́ется, обяза́тельно, изве́стно, непреме́нно, безусло́вно, определённобилгеле, баласын сагына — разуме́ется, тоску́ет по ребёнку
••билгеле инде — зна́мо де́ло, изве́стное де́ло
-
19 булдыклылану
неперех.; разг.1) станови́ться/стать де́льным (деловы́м, толко́вым)соңгы вакытта бик булдыклыланып китте — в после́днее вре́мя стал о́чень делови́тым
2) станови́ться/стать прово́рным (расторо́пным, уме́лым) -
20 ваемсызлану
неперех.1) проявля́ть/прояви́ть беззабо́тность, беспе́чность; станови́ться/стать беззабо́тным, беспе́чнымсоңгы вакытта ваемсызланып киттем — я в после́днее вре́мя стал беспе́чным
2) проявля́ть/прояви́ть равноду́шие, безразли́чие; неради́вость, хала́тность; стать/станови́ться равноду́шным, безразли́чным; хала́тнымбалалар ваемсызлана бара — де́ти стано́вятся равноду́шнее; де́ти стано́вятся бо́лее безразли́чными
См. также в других словарях:
берьюлы — 1. Бер үк вакытта, барысы бергә 2. Шунда ук, шул ук вакытта, бик тиз, кинәт, бөтенләй 3. Бер уңайдан. бер үк вакытта барысын да, калдырмыйча … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
вакытсыз — 1. Буш вакыты булмаган 2. Уңайсыз, җайсыз, тиешсез, көтелмәгән, башкаларның кирәге булмаган в. чакта. рәв. Тиешсез, җайсыз вакытта в. кергәнмен 3. Бик иртә яки бик соң. рәв. Тиешсез вакытта, соңлап кара төндә в. кем йөри? 4. Көтелгәннән бик иртә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күрешү — 1. Очрашкан вакытта исәнләшү, кем. б. кулын бер яки ике кул белән кысу. Очрашканда нин. б. ишарәләр белән исәнләшү 2. Аерылган, киткән вакытта саубуллашу йөзеннән кул кысышу 3. Очрашу, бергә туры килү. Больницада, төрмәдә һ. б. ш. урыннарда… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тиз — рәв. 1. Зур тизлек белән, шәп, кызу (механик хәрәкәт белән башкарылган эш яки шөгыль тур.) 2. Кыска вакыт эчендә. Көттермичә, тоткарланмыйча. Кыска вакыттан соң, тиздән. Кыска вакытта һәм кирәгенчә, уңышлы рәвештә. күч. Вакыт үткәне сизелмичә.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
фронт — 1. Шеренгаларга тезелгән хәрби стройның алгы ягы 2. Дошманга каршы урнашкан гаскәрләрнең алгы ягы һәм аларның таралыш урыны, сызыгы 3. Сугыш бара торган һәм шул вакытта хәрәкәттәге (сугыштагы) армия урнашкан урын, район. Шундый районның бер… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
һәм — терк. 1. Бер үк вакытта, параллель рәвештә булган күренеш, эш хәлләрне белдерә торган тиңдәш кисәкләрне яки тиңдәш җөмләләрне үзара теркәү өчен кулланыла. Берәр нәрсәне характерлый торган парлы сыйфатлар, рәвешләрне терки һәм шул нәрсәгә хас… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыгарылыш — сөйл. 1. Уку йортын бер үк вакытта тәмамлаган укучыларның чираттагы группасы (класс, курс) 2. Аерым бер вакытта куллануга чыгарылган заем тур. 3. Әдәби яки фәнни әсәрнең аерым китап булып чыккан кисәге сүзлекнең өченче чыгарылышы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыгарыш — сөйл. 1. Уку йортын бер үк вакытта тәмамлаган укучыларның чираттагы группасы (класс, курс) 2. Аерым бер вакытта куллануга чыгарылган заем тур. 3. Әдәби яки фәнни әсәрнең аерым китап булып чыккан кисәге сүзлекнең өченче чыгарылышы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
агымдагы — с. 1. Хәзерге, шушы көнгә, шушы вакытка караган 2. Көн саен кабатланып торган, көндәлек. АГЫМДАГЫ СЧЕТ – Банкка яки саклык кассасына акча кертүченең теләгән вакытта салырга һәм алырга хокук бирә торган счеты … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
адым — 1. Аякның алга, артка яки янга таба бер атлавы. Аяк атлау тавышы ул аның адымнарын ишетте 2. Атлау рәвеше, йөреш батыр адымлы. Ат йөрешендә иң салмак хәрәкәт, атлап бару; Аллюр 3. Озынлык үлчәве (атлаган вакытта ике аяк табаны арасы кадәр) ;… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аҗаган — (диал. НӘҖАГАЙ, ЕЛДЫРЫМ) – Җәй көне арыш өлгергән вакытта кичләрен бик ерактан күренә торган күкрәүсез яшен … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге